درس پنجاهم: خود را با هیچ کس دیگر مقایسه نکنید و در برابر هیچ کس، احساس کوچکی و خواری مکنید!

عزیزان من! همسفران کاروان خودآگاهی و خودسازی! سلام و درود بر شما! امیدوارم هر روز بهتر و نیکوتر شده باشید.

هر انسان، موجودی منحصر به فرد، یگانه، بی نظیر و بدون مثل و بی همانند است و با نزدیکترین فرد نسبت به خودش، اگر چه در برخی از امور، اشتراکاتی دارد، ولی تفاوتهای بسیار بسیار زیادی نیز دارد! به همین جهت نمی توان و نباید خودمان را با فرد دیگری مقایسه کنیم.

بدینسان مقایسه هر فرد با دیگری، حتی اگر دوقلویی همانند باشند، کاری غلط، نادرست، ناپسند و باطل است! زیرا هیچ کس در همه ابعاد، جوانب، استعداد، امکانات، قدرت ذهنی، شرایط آموزشی، افکار و شناخت ها، علایق، اهداف و خواسته ها، نیت و انگیزه، دوستان، معاشران، گفتار و عملکرد، همانند دیگری نیست و شرایط یکسانی با دیگری نداشته است تا با او مقایسه شود.  بعلاوه همه ابعاد و جوانب یک فرد، آشکار نیست؛ بلکه امور پنهانی انسان که در کمیت و کیفیت زندگی انسان، موثر است، بسیار زیاد ولی ناپیداست و ما و شما از همه امور و شرایط و داشته ها و  گرفتاری های افراد اطلاع و آگاهی نداریم تا مقایسه درستی انجام دهیم! بنا بر این هر مقایسه ای، سطحی، فقط در امور ظاهری و مبتنی بر جهل و نا آگاهی نسبت به امور  بسیار زیادی است! به همین جهت نباید داشته های دیگران چشم بدوزیم و چشمان به آن خیره شود. (حجر، 88 و طه 131)

آری! دیدن شرایط مشترک و امور یکسان اندک و آشکاری که در میان دو نفر وجود دارد و چشم پوشیدن بر شرایط مختلف و امور متفاوت فراوان و پنهانی که میان آن دو در حریان است، مقایسه را کاری جاهلانه، غلط و نا عادلانه می سازد. پس هر گز خود را با هیچ کس دیگر، مقایسه نکنید که حرمت و عزت نفس شما را در هم می شکند؛ بلکه به طور کلی، از مقایسه کردن افراد با یکدیگر دست بردارید که کاری غلط انداز است و شما را به اشتباه می افکند.

مقایسه نکردن با دیگران، به معنای ندیدن فضلیت های دیگران و توجه نداشتن به ضعف های خود نیست؛ بلکه جلوگیری از افتادن در چاه غفلت، اشتباه، سطحی نگری، ظاهر بینی، یک سو نگری، بزرگ نمایی امور دیگران و کوچک نمایی امور خود، جزئی نگری و کلی گویی کردن است. پس هر گز مقایسه نکنید ولی فضلیت دیگران را با کمال خوشوقتی بنگرید، بازگو و تحسین کنید و به جای پوشاندن و انکار ضعف های خود، در صدد برداشتن آن باشید!! 

شما فقط می توانید و چه نیکو  است که همواره خود را با خودتان، مقایسه کنید و پیشرفت خود نسبت به گذشته خودتان را رصد کنید!

نکته بسیار مهم دیگر آن است که خود را نسبت به هیچ کس دیگر، کوچک، خوار و ضعیف نبینیم؛ حتی اگر آن فرد دیگر، بسیار زیباتر، دانشمندتر، قدرتمندتر، ثروتمندتر و برخوردارتر از شما باشد؛ زیرا اینها اگر چه نعمت، فرصت، امکان و برخورداری بیشتری است و شاید رفاه و آسایش بیشتری فراهم آورد، ولی هیچ کدام معیار ارزشیابی و ملاک برتری یک انسان بر دیگری نیست! و گاه موجب گرفتاری و سختی است!بعلاوه احساس کوچکی، احساس خواری و احساس ضعف از مقایسه ضعف و نداشتن های خود با قوت و داشته های دیگران و چشم بر هم گذاشتن بر قوت ها و داشته های خود نسبت به آن فرد دیگر و ندیدن ضعف و نداشته های او نسبت به خودمان، سرچشمه می گیرد. پس کاری جاهلانه و ناقص است؛ بنابر این هرگز در مقابل هیچ کس، احساس کوچکی، خواری و ذلت مکنید؛ ولی در برابر همه انسان ها متواضع باشید و به هیچ کس فخر نفروشید و به خاطر داشتن قیافه یا مدرک یا موقعیتی، در برایر هیچ کس حتی اگر در ظاهر خیلی فرو دست تر باشد، مباهات مکنید. به ظواهر ننگرید و بر اساس آنها داوری نکنید؛ ما همه انسانیم و برابر؛ نه از کسی بالاتر و بهتریم و نه از کسی کمتر و بدتر!! 

همه نعمت ها و داشته ها(طه، 131) همچنین همه نقمت ها و نداشته ها(بقره، 155)، وسیله امتحان و ابزار آزمایش انسان ها هستند و هیچ یک از داشته ها و برخوداری ها، ملاک برتری و فضلیت انسان یا نشانه لطف و کرامت ویژه خدا به آن فرد نیست، همچنان که نداشته ها و مشکلات، نشانه رذیلت و بدی انسان یا غضب و اهانت خداوند نسبت به آن فرد نیست. (فجر، آیه 15- 17)