تصلب شرایین یا گرفتگی رگها را جدی بگیرید!

مقاله میهمان:

تصلب (سخت شدن) شرایین (سرخرگ ها) یا آترواسکلروز (atherosclerosis) عبارت از سخت و ضخیم شدن دیواره سرخرگ ها. گرفتگی عروق یا تصلب شرایین بدین معناست که بافت رگها سخت و باریک می شود، تصلب شرایین اصلی ترین علت حمله قلبی، سکته مغزی و بیماریهای عروقی دیگر است، که به همه آنها بیماریهای قلبی وعروقی اتلاق می شود. بیماریهای قلبی و عروقی علت اصلی مرگ در اغلب کشورها است.

 اگر پرفشاری خون به مدت چند سال ادامه یابد و تحت درمان قرار نگیرد، به تدریج دیواره داخلی سرخرگ ها آسیب می بیند. سرخرگ های آسیب دیده، توده های چربی ذخیره شده یا پلاک ها را که به آن آتِروم (atheroma) گفته می شود به خود جذب می کنند. به این وضعیتT تصلب شرایین گفته می شود. فشاری خون بالا، دیواره های داخلی سرخرگ های متوسط و بزرگ را تحت فشار قابل ملاحظه قرار می دهد. با گذشت زمان، پارگی های کوچک یا تضعیف دیواره های سرخرگ ایجاد می شوند.  توده های سلول چربی خونو کلسترول به تدریج به دیواره مناطق آسیب دیده می چسبند. پس از چند سال، این توده ها به شکل یک پلاک سخت رشد می کنند.  این فرآیند پیشرفته به صورت خاموش و آرام آرام رگها را مسدود میکند و گردش خون را به خطر می اندازد. در نتیجه، نه تنها در معرض حمله قلبی قرار می گیرید، بلکه سکته مغزی و سایر بیماریها نیز دور از ذهن نخواهند بود. تصلب شرایین تا سنین میانسالی و بیشتر از آن، هیچ علائمی ندارد. اما زمانی که رگها به باریکترین حد خود می رسند، خون لخته می شود و باعث درد شدید خواهد شد. رگهای مسدود شده گاهی پاره می شوند و لخته های خون در مسیر رگ به حرکت در می آیند . تصلب شرایین به مرور در کل بدن اتفاق می افتد.

 تصلب شرایین و پلاکها باعث به وجود آمدن سه نوع بیماری قلبی و عروقی می شوند:
1. بیماری شریانهای کرونری: پلاکها و رسوبات ساکن باعث گرفتگی عروق درد شدید قفسه سینه می شوند و یک پاره گی ناگهانی باعث از کار افتادن ماهیچه قلب می شود . این سکته قلبی و یا اصطلاحاً میوکارد است .

 2. بیماری عروقی مغزی : پلاکها ورسوباتی که در رگهای مغز پاره می شوند، باعث سکته مغزی و آسیب دائمی به مغز می شوند. مسدودشدن های گذرا نیز در رگهای مغز باعث  نارسایی مغزی می شود که هشداری است برای سکته مغزی . در صورتی که ممکن است هیچ آسیب جدی هم دراین حالت به مغز نرسیده باشد.

 3. بیماری پریفرال ( باریک شدن عروق ) : باریک شدن عروق در پاها باعث کم شدن گردش خون در این اندام ها می شود، که منجر به اختلال در راه رفتن و به تعویق افتادن بهبودی زخمها می شود . که نوع حاد این بیماری منجر به قطع عضو می گردد.

چه کسانی دچار تصلب شرایین می شوند ؟

بهتر است این گونه سوال کنیم که چه کسانی دچار تصلب شرایین نمی شوند؟ در کالبد شکافی که از سربازان امریکایی حاضر در جنگهای کره و ویتنام به عمل آمد، نصف و یا سه چهارم آنها دچار تصلب شرایین بودند. شواهد بر این  مسئله دلالت می کند که تعداد زیادی از جوانان تصلب شرایین خاموش دارند. تحقیقات گسترده ای که در سال ٢٠٠١ بر روی ٢٦٢ داوطلب با سنین مختلف انجام شد، نتایج شگفت انگیزی به همراه داشت:

٥٢٪ کل داوطلبان مبتلا به تصلب شرایین بودند. ٨٥٪ افراد بالای ٥٠ سال مبتلا به تصلب شرایین بودند.١٧٪از افراد ١٣ تا ١٩ سال دچار تصلب شرایین بودند.!!!!!  .اگر به سن چهل سالگی رسیده اید، احتمال اینکه دچار تصلب شرایین باشید ٥٠٪ است.هر چه قدر سن شما بالاتر رود خطر تصلب شرایین نیز بیشتر می شود. اکثریت افراد ٦٠ سال به بالا دچار عارضه تصلب شرایین هستند، اما نشانه ای قابل تشخیص برای آنها وجود ندارد.

علائم تصلب شرایین

این بیماری، علایمی ایجاد نمی کند. پرفشاری خون و تصلب شرایین به عنوان بیماری های خاموش شناخته شده اند زیرا تا زمانی که آسیب بافتی روی نداده موجب بروز علایم نمی شوند. معمولاً اولین علامت تصلب شرایین ،بروز درد در عضلاتی است که از رگ های خونی مبتلا خون می گیرند. این عضلات ممکن است عضلات قلب یا ساق پاها باشند.در بعضی موارد، اولین علایم بیماری تصلب شرایین ممکن است به صورت حمله قلبی یا سکته مغزی بروز کنند. همواره با پزشک خود درباره تصلب شرایین مشورت کنید. اگر چه تصلب شرایین معمولاً در افراد مسن تر تشخیص داده می شود، ولی اغلب تشکیل پلاک در دوران قبل، روی می دهد.

عوامل تصلب شرایین

چند عامل خطر در ارتباط با پرفشاری خون و تصلب شرایین وجود دارند:

۱) کشیدن سیگار علت شماره یک قابل پیشگیری تصلب شرایین و بیماری قلبی است. سیگار با تنگ کردن سرخرگ ها فشار خون را بالا می برد و برای دیواره های سرخرگ سمی محسوب می شود. سیگار مقدار کلسترول خون را افزایش می دهد و نیز موجب غلیظ شدن خون می شود و در نتیجه احتمال تشکیل لخته در اطراف پلاک و تصلب شرایین را افزایش می دهد.

۲) کلسترول بد (LDL) ، چربی ها را به جریان خون می برد درحالی که کلسترول خوب (HDL)، چربی ها را به کبد می برد تا در آنجا مورد پردازش قرار گیرند و از بدن دفع شوند. مقادیر بالای LDL و مقادیر پایین HDL، خطر ایجاد تصلب شرایین را افزایش می دهند.

۳) مقدار زیاد چربی های اشباع شده (حیوانی) رژیم غذایی منجر به پرفشاری خون، چاقی و افزایش کلسترول و تصلب شرایین می شود.

۴) مصرف الکل از علل تصلب شرایین و فشاری خون بالا است.

۵) چاقی و افزایش وزن، از علل عمده پرفشاری خون و تصلب شرایین هستند.

۶) دیابت شیرین با افزایش احتمال پرفشاری خون و تصلب شرایین ناشی از آسیب عروقی دراز مدت ناشی از بالا بودن مقدار گلوکز خون همراه است.

۷) شیوه زندگی غیر فعال موجب افزایش فشار خون می شود. ورزش، فشار خون را کاهش می دهد و می تواند از ایجاد تصلب شرایین محافظت به عمل آورد.تغییر روش زندگی و کاهش عوامل خطر در اوایل زندگی می تواند به پیشگیری از تصلب شرایین و پرفشاری خون در سال های بعد کمک می کند

راه های درمان:

تصلب شرایین بیماری است که به سرعت پیشرفت میکند اما قابل پیشگیری است؛ چون ٩ فاکتور، شامل ١-کشیدن سیگار ٢-کلسترول بالا ٣- فشار خون بالا  ٤ -دیابت
٥-چاقی اطراف شکم ٦-استرس ٧- نخوردن یا مصرف کم میوه ها و سبزیجات  ٨- مصرف الکل ٩-نداشتن برنامه ورزشی منظم! اگر شما از هر کدام از این فاکتورها جلوگیری کنید متخصصان معتقدند که ازخطر بیماریهای قلبی و عروقی و تصلب شرایین به شدت کاهش می یابد. در عین حال موارد زیر نیز مطرح است:

 1. مکمل های غذایی ممکن است تنها در صورت ناکافی بودن مقدار آنها در رژیم غذایی مفید باشند. بعضی از مطالعات نشان داده اند که کوآنزیم Q10 در بهبود تصلب شرایین و کاهش فشار خون مؤثر واقع می شود.

2. روغن ماهی که حاوی اسیدهای امگا-۳ است در بهبود تصلب شرایین و فشار خون موثر می باشد .

3. خوردن مرکبات: در کارآزمایی های بالینی دیده شده است که مصرف ویتامین C، فشار سیستولیک افزایش یافته را کاهش می دهد. ویژگی های آنتی اکسیدان ویتامین C به افزایش سنتز یا پیشگیری از تجزیه اکسید نیتریک کمک می کنند. این مولکول کوچک موجب شل شدن رگ های خونی دچار تنگی شده و در نتیجه، کمک به پایین آمدن فشار خون بالاست.

انار نیزخاصیت آنتی‌اکسیدانی دارد که مانع تصلب شرایین و بیماری قلبی، کاهش کلسترول بد (LDL) ، باعث کاهش فشار خون بالا و چربی بوده، خون را تصفیه و تقویت‌کننده قلب و کلیه و اشتها‌آور است و بهتر است قبل از غذا مصرف شود. انار در دفع اوره و کلسترول، دفع سموم و تعادل مایعات بدن بخصوص خون نقش مهمی دارد.

به طور کلی توصیه می شود رژیم‌ غذایی‌ کم‌ چرب‌، کم‌ نمک‌ و پرفیبر باشد ولی مصرف‌ غلات‌، میوه‌ها و سبزیجات‌ تازه‌ را افزایش‌ دهید.

4. نشان داده شده است که مصرف «سیر» تصلب شرایین ناشی از فشار خون بالا را کاهش می دهد. تصور می شود سیر با شل کردن عضلات صاف و اتساع رگ های خونی دچار تنگی و تصلب شرایین این اثر را اعمال می کند.

5. مصرف دارو؛ زمانی که رگ مسدود می شود، با خوردن دارو و تغییر در شیوه زندگی، تشکیل شدن پلاکها کاهش می یابد و یا قطع می شود. داروهای مخصوص کلسترول بالا و فشار خون بالا پیشرفت تصلب شرایین را کاهش می دهد و خطر حملات قلبی و مغزی را نیز پایین می آورد.

6. تغییر در شیوه زندگی: تغییر در شیوه زندگی، جلوی پیشرفت تصلب شرایین را می گیرد و یا  حتی آن را متوقف می کند.  اگر رژیم غذایی سالم، ورزش و ترک سیگار را وارد زندگی خود کنید، این تغییرات باعث  کاهش روند مسدودیت رگها می شود و ثابت شده است که خطر حملات قلبی و سکته مغزی را کاهش می دهد.

 7 .عمل های پیشرفته جراحی نیز می توانند رگهای بسته شده را باز کنند :
آنژیوگرافی و استنت گذاری: اتریزاسیون قلبی همراه آنژیوگرافی رایجترین عمل قلبی برای باز کردن عروق و تصلب شرایین است. با استفاده از یک لوله بسیار باریک که پزشکان از طریق رگ پا و یا بازو به داخل رگ می فرستند، به محل انسداد رگ می رسند. انسداد رگ در مانیتوردستگاه ایکس ری دیده می شود. آنژیوپلاستی  و استنت گذاری نیز باعث باز شدن رگ مسدود شده می شوند. استنت گذاری درد را کاهش می دهد اما از سکته قلبی احتمالی در آینده جلوگیری نمی کند. 

عمل بای پس : در این روش جراحان یک رگ سالم ( معمولاً از پا ) را جدا کرده و جایگزین رگ مسدود شده میکنند.
البته در نهایت این عملهای جراحی عوارض جانبی پیچیده ای دارند. به همین دلیل پزشکان آنها را بر روی بیمارانی انجام می دهند که دردهای شدید دارند. و در نتیجه بهترین شیوه برای دچار نشدن به تصلب شرایین پیشگیری از طریق خودمراقبتی می باشد.